ویکتور برگین، اتاق کار در شب
تصویری که ویکتور برگین، عکاس بریتانیایی، در سال 1986 ، از مجموعه‌ایی موسوم به”دفتر کار در شب” ارائه می‌دهد، تصویر زنی است ظاهراً کارمند که در کنار قفسه بایگانی مدارک ایستاده است، در حالی که یک دستش را بر روی یکی از کشوهای نیمه باز گذاشته، چشمش به سوی سمت راست کادر خیره مانده است. بیننده نمی‌تواند شاهد آنچه که آن زن می‌بینید باشد، و این خود موجد ابهام و ایهامی در عکس است، معمایی که مخاطب را به تفکر و چالش بر می‌انگیزد. او به کجا خیره شده است؟ چه چیزی توجه او را تا این حد جلب کرده که به نظر می‌رسد تمرکز بر کارش را از دست داده است؟
در پشت سر این زن تصویری از زن دیگری برگرفته از نقاشی معروف ادوارد هاپر بر روی دیوار دیده می‌شود. یک نقاشی با همین نام: “اتاق کار در شب”. با توجه به تقدم زمانی نقاشی و شباهت ظاهری هر دو زن در موقعیت و حالت ایستادنشان در می‌یابیم که عکاس صحنه را بر اساس نقاشی هاپر صحنه‌آرائی کرده است. مدل موی دو زن با هم تفاوت دارد، لباس آنها نیز که در ظاهر شباهت دارد در نقاشیِ هاپر چسبان‌تر به نظر می‌رسد. به شکلی جنسی‌تر و فریبنده تر. تا حدی که قلم موی نقاش باسن زن را برجسته‌تر می‌نمایاند. و حتی بدن زن حالت چرخشی بیشتری به سوی بیننده دارد. در نقاشی اصلی هاپر که کادری بازتر دارد مردی را هم در هیئت یک رئیس در پشت میز کارش می‌بینیم که امتداد نگاه زن به سوی او یا میز کارش می‌رسد.
با وجود اختلافی که در اندازه کادر و بعضی جزئیات در هر دو تصویر هاپر و برگین شاهد هستیم، با توصیف، ارزیابی کلی و مقایسه هر دو و البته با توجه به ارجاع عکس به نقاشی هاپر به این نتیجه می‌رسیم که با وجود حذف مرد در عکس، حس تقابل این دو، و کار شبانه، در نسخه نهائی که شاهدش هستیم حفظ شده است. برگین مطابق رابطه نقادانه آشکاری با خواننده اثر، که مشخصه بارز دوره پست مدرن است، تصویر را آگاهانه دستکاری می‌کند. در سمت چپ عکس، پیکتوگرام‌های نامفهومی دیده می‌شوند، که در بالای آن نقش گرافیکی دو انسان: یکی سفید در زمینه سیاه و دیگری برعکس قرار دارد. شاید اشاره به دوگانگی باشد. اما کدام دوگانگی؟ مرد و زن و یا دو زن؟! زیرا علیرغم تقابل روشنایی و تیرگی، شاهد نشانه‌ایی از جنسیت آنها نیستیم.
اما جعبه‌ایی که در زیر آن ترسیم شده می‌تواند دالی بر سیستم بایگانی باشد. خود برگين در مصاحبه‌ايي اين پيكتوگرام را نمادی از تابلو‌های دستوری نصب شده در اماکن عمومی می‌نامد که به شکل “نوار موبیوس” تکرار شونده است: یک آیرونی از نظام حاکم سرمایه‌داری که با نمای دفتر کار و موضوع جنسیتی کامل می‌شود.
سهیل ارجمند
